Ceglany dom przy Kościuszkowców - ślad niemieckiej kolonii?

Marysin Wawerski. Zachodnim krańcem rezerwatu im. Króla Jana Sobieskiego biegnie dość ruchliwa ulica Kościuszkowców – niegdyś Śnieżki, a jeszcze dawniej Dębowa. Pod numerem 19 ostał się (w niezmienionej formie!) murowany dom z końca XIX lub początku XX wieku.

Od strony ulicy sprawia wrażenie opuszczonego, ale wyjeżdżony podjazd i szybka wizyta od strony podwórka pozwalają stwierdzić, że najwyraźniej ktoś w nim mieszka.



Oko wrażliwego przechodnia ucieszą liczne, choć subtelne zdobienia. Zwróćcie uwagę na różne barwy, kształty i ułożenie cegieł:

BUDULEC

Cegła na fasadzie budynku musi być niezłego gatunku, bo nadal jest w dobrym stanie. Bardzo możliwe, że pochodzi z założonej w 1880 roku cegielni „Czaplowizna”, która znajdowała się nieopodal, bo u zbiegu ulic Kościuszkowców i Korkowej. Być może budynek miał z nią jakiś związek? Może to willa właściciela lub zarządcy cegielni?

KOLEJNY STARY BUDYNEK PRZY KOŚCIUSZKOWCÓW

Przy Kościuszkowców 21 znajduje się spory, współcześnie otynkowany budynek z tego samego okresu (na belce pod dachem „przysiadł” sztuczny sokół, drugi ptak zastygł na zwieńczeniu ganku). Rozmiary budynku przywodzą na myśl domy czworacze, które właściciele cegielni i innych dużych zakładów stawiali dla robotników i ich rodzin. Wykończenie tzn. spory ganek z kolumnami oraz wieżyczka widoczna od ulicy Przyjaźni sugerowałaby jednak co innego – ale czy na pewno istniały przed wojną, czy może zostały dobudowane później?



W spacerowniku Gazety Wyborczej z 2007 roku varsavianista Tomasz Urzykowski pisze tak: „Przy Kościuszkowców 21 i 19 stoją stuletnie budynki . Pierwszy dom współcześnie otynkowano i dostawiono pretensjonalny ganek. Oryginalną formę zachował drugi, o elewacji z nieotynkowanej cegły miejscami ułożonej w ozdobne wzory.”

NIEMIECCY KOLONIŚCI

Według Urzykowskiego oba budynki wchodziły w skład tzw. „Kolonii Knitla”. Kim był Knitl (a może Knitel, czy też Knittel?) – spacerownik nie wyjaśnia. Jedno jest pewne: nazwisko brzmi niemiecko, a niegdyś ten obszar zamieszkiwali podobno niemieccy koloniści. Czyżby Kościuszkowców 19 i 21 były po nich pamiątką? Według niektórych przekazów przy Kościuszkowców funkcjonował nawet cmentarz ewangelicki (o niemieckich kolonistach oraz cmentarzu wspomina pan Andrzej Barański na forum gazeta.pl,  istnienie cmentarza potwierdza ewidencja zabytków).

CEGIELNIA W CZAPLOWIŹNIE

Może koloniści również mieli związek z miejscową cegielnią? Ostatnimi jej właścicielami była rodzina Więcków/Wiencków, ale księga adresowa na rok 1904 podaje, że cegielnia w Czaplowiźnie (dawna nazwa okolic ulicy Korkowej) należy do B. Hellina i H. Ginsberga. Niemcy? Chyba jednak Żydzi. Ci sami panowie posiadali (dzierżawili?) też inną podwarszawską cegielnię – „Dyonizy”. Tej marysińskiej raczej nie założyli, według Kuriera Warszawskiego z 1896 roku jej właścicielem (czy pierwszym?) był człowiek nazwiskiem Łukień. Sama cegielnia pojawi się jeszcze u nas na blogu w osobnym wpisie.

WĄTEK CARSKI

Pan Adam Matysiak, mieszkaniec Marysina, w komentarzu na naszym Facebooku prócz sugestii o tym, że dom przy Kościuszkowców 19 mógł być związany z cegielnią, podrzucił też trop o carskim urzędniku, który podobno go zamieszkiwał.

Póki co mamy więcej pytań niż odpowiedzi, a nietknięty remontem budynek pobudza wyobraźnię. 

Na południowopraskim forum gazeta.pl użytkownik Wawrzon pisze, że po wojnie mieściło się w willi pod numerem dziewiętnastym przedszkole, do którego chodził, a „po drugiej stronie ulicy vis a vis stał unieruchomiony czołg, bujaliśmy się na jego lufie.” 

Źródła:

Forum regionalne gazeta.pl, wątek "Praga Południe na pocztówkach" http://forum.gazeta.pl/forum/w,292,14539699,14539699,Praga_Poludnie_na_pocztowkach.html#p27666042 
Forum regionalne gazeta.pl, wątek "Ciekawe obiekty w Wawrze" http://forum.gazeta.pl/forum/w,292,27456517,27456517,Ciekawe_obiekty_w_Wawrze.html
Spacerownik Gazety Wyborczej, Marysin Wawerski, 2007
Księgi adresowe na rok: 1904, 1911
Kurjer Warszawski , R. 76, 1896, nr 328
Przegląd budowlany, Warszawa, 25/III,  1936
Biblioteka-Forum, Dynamiczny herbarz rodzin polskich http://www.genealogia.okiem.pl/forum/viewtopic.php?f=5&p=25679
Ewidencja zabytków, 2013