Dawno temu w Aleksandrowie

Podczas spaceru po Aleksandrowie można natknąć się na przykład na resztki cmentarza ewangelickiego, który położony jest dość malowniczo na niedużej wydmie przy ul. Szulczyka. Cmentarz powstał w drugiej połowie XIX wieku i funkcjonował do wybuchu drugiej wojny światowej, o czym świadczą zachowane nagrobki z inskrypcjami w języku niemieckim i polskim. W internecie można znaleźć informację, że zachowało się tu 17 nagrobków – i tylu faktycznie się doliczyliśmy, choć niektóre to jedynie niewielka usypana górka czy fragment cokołu. Dziesięć płyt nagrobnych zawiera widoczne inskrypcje, z czego 9 udało nam się po części lub w całości odczytać (spisane inskrypcje na końcu wpisu).

DAWNO TEMU W ALEKSANDROWIE

Skąd w tym miejscu cmentarz ewangelicki? Skąd niemieckie nazwiska? Pod sam koniec XVIII wieku Jan Alojzy Potocki, właściciel dóbr Wiązowna, sprzedał swój majątek Józefowi baronowi de Maltzahn z Meklemburgii. Z Meklemburgii właśnie i z Pomorza pochodzili koloniści zasiedlający osadę - Aleksandrów. Istniała szkoła, kościół i cmentarz, bohater tego tekstu.

Wszystko rozwijało się gładko do wybuchu pierwszej wojny światowej, kiedy niemieccy mieszkańcy zostali wysiedleni do Rosji. Niektórzy wrócili i w okresie międzywojennym stanowili sporą część lokalnej społeczności, a okolica cieszyła się popularnością wśród letników i wczasowiczów. W 1938-39 organizowano tu nawet kolonie dla dzieci ewangelików z Warszawy. Już w 1939 większość wyjechała do Niemiec. Domy zajęli później poznańscy wysiedleńcy.

A DZIŚ?

Większość prochów została podobno przeniesiona. Sam cmentarz, od końca wojny nieużywany, pozostaje jednym z najciekawszych, ale i najbardziej zapomnianych zabytków okolicy.

Inskrypcje:

1.

HIER RUHEN IN GOTT

KRYSTIAN LEOPOLD

HILDEBRAND

GEB. 14 MAI 1845.

GEST. 9 APRIL 1909.

UND EHE GATTIN

KAROLINE

HILDEBRAND

GEB. ANDERT

GEB. 13 MARZ 1846.

GEST. 20 APRIL 1911.

RUHE SANFT!

L. REM (?)

MŁYNARSKA 34

WARSZAWA 

 2.

Ś+P

LEONTYNA

z […]

FRAY

[…]

[…]

3.

Tu spoczywa

JAKOB FENSKY

Żył lat 68 zm 11 Luti 1883 r.

4.

Grób Rodziny

M i J. Figaszewskich

z córką BAYER

żyła lat 66

zm. d. 18 kietnia 1919 r.

i 6 ciu [?] wnuczkami

Wiecz[…]

5. 

Ś.+ P.

FERDYNAND

HERMAN

UR. DN. 19 II 1862 R.

ZM. DN. 10 (?) XII 1929 R.

Ś.+ P.

EUPROZYNA

HERMAN

UR. DN. [...] X 1[8]49 R.

ZM. DN. 16 X 1934 R.

Błogosławieni są [odtąd umarli]*

którzy w Panu [umierają]*

Zaprawdę mówi Duch im

aby odpoczywali + (krzyż) od prac swoich.

A uczynki ich idą za nimi.

                        Objaw. Św. J. 14 – 1[3]

*Cytat uzupełniony na podstawie strony http://biblia.info.pl, gdzie zamieszczony został fragment z Biblii Gdańskiej

6.

B + (tzw. krzyż ruski) P

Włodzimierz

SZMIELEW

żył lat 59

zm. 30 XI 1931r.

Krzyż prawosławny zaskakuje na cmentarzu ewangelickim.

7.

Ś. + P.

OTYLJA RYTEL

ŻYŁA LAT 48. ZM. 13 LIPCA 1931 R.

UKOCHANEJ MATCE

                        CÓRKA

8.

Edward Zajer

żył lat 34 zm. d. 31 grudnia

1919 r.

Konstanty Zajer

żył lat 35

zm. d. 8 maja

1922 r.

Dla ukochanych

synów

od matki

9.

HIER RUHE[?] IN GOTT

MEINE GELLEBTE MUTTER

MATILDA

MUNCH

GEB. STARCK

GEB. D. 27 NOVEMBER 1821[?].

GEST. D. 17 JUNI 1908.

RUHE SANFT!

Źródła:
Informator Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Świętej Trójcy w Warszawie, nr 2(68)2013 (http://www.trojca.waw.pl/gallery3/var/albums/Informator/INFORMATOR%202%20_68_%202013.pdf?m=1423577891)
http://aleksandrów.c0.pl/